فرآوری خوراک و کنترل کپک ها و مایکوتوکسین ها

مایکوتوکسین ها ترکیبات سمی هستندکه توسط کپک ها بر روی مواد اولیه گیاهی و یا جیره آماده تشکیل می شوند. متاسفانه این ترکیبات به هنگام فرآیندهای مختلف مانند پلت کردن جیره به طور کامل از بین نمی روند و مقاوم هستند. گرچه در حین فرآوری جمعیت کپک ها کم می شود ولی به محض ایجاد محیط مناسب دوباره به رشد و تکثیر خود ادامه می دهند. کنترل کپک ها و مایکوتوکسین ها به طور معمول با پایین نگه داشتن رطوبت استفاده از خوراک تازه استفاده از آسیاب و میکسرهای غیر آلوده و تمیز و در نهایت استفاده از متوقف کننده های کپک میسر می باشد. رطوبت مهم ترین عمل برای رشد سریع کپک ها و ایجاد آلودگی مایکوتوکسین هاست، حال ببینیم رطوبت لازم جهت بروز این آلودگی چگونه تامین می شود. رطوبت در ماده اولیه و یا جیره از سه منبع : 1- موجود در ماده اولیه 2- در حین پروسه و یا فرآوری 3- حاصل از محیط و شرایط نگهداری و ذخیره جیره کامل و یا ماده اولیه تامین می شود. بنابراین برای جلوگیری از افزایش رطوبت باید به سه نکته اشاره فوق توجه جدی داشته باشیم. از آنجا که همه مواد اولیه مصرفی دارای رطوبت هستند بنابراین به هنگام خرید این مواد میزان رطوبت آن ها باید مشخص شود و در طول نگهداری نیز کنترل شده و ارقام یادداشت شوند. در میان مواد خوراکی اولیه مصرفی خوراک دام و طیور باید بیشترین توجه را به ذرت معطوف کرد چون که این دانه به آلودگی مایکوتوکسین بسیار حساس می باشد. اصولاً این اعتقاد بین متخصصین تغذیه وجود دارد که به جز در شرایط خاص میزان رطوبت موجود در دنه به اندازه ی نیست که قارچ ها رشد کنند. ناگفته نماند که میزان رطوبت موجود در دانه ها از پراندگی یکسانی برخوردار نیست یعنی اگر رطوبت به دست آمده از یک مقدار مشخص دانه ذرت 15 درصد باشد ممکن است که دانه هایی وجود داشته باشند که میزان رطوبت موجود در آنها حتی تا 20 درصد باشد و دانه های دیگر به عکس 10 درصد رطوبت داشته باشند. بنابراین میزان حساسیت به آلودگی کپکی در آنها متفاوت خواهد بود. علاوه بر میزان رطوبت خرد بودن دانه ها نیز برای تشکیل کپک ها حائز اهمیت است به طوری که گزارش شده است دانه های شکسته شده به طور متوسط 5 برابر نسبت به دانه های سالم به این آلودگی حساس تر هستند.(منبع یا منابع)

راه های جلوگیری از آلودگی مایکوتوکسینی در جیره

1- از آنجا که عمل آسیاب کردن اولیه به دلیل ایجاد اصطکاک با تولید حرارت همراه است این افزایش دما به خصوص در مواقع سرد سال می تواند موجبات انتقال رطوبت را به دلیل اختلاف حرارت بین مخزن و محیط خارج به وجود آورد. بنابراین عدم توجه به این مساله موجب تشکیل کپک ها می شود. برای جلوگیری از این کار می توان از آسیاب های چکشی همراه با تولید هوای همزمان با آسیاب کردن استفاده کرد.

2- اصولاً به هنگام پلت کردن دان به همراه حرارت 3 تا 5 درصد رطوبت به صورت بخار به دان داده می شود. اگر مراحل پلت کردن به درستی انجام شود رطوبت داده شده از جیره گرفته می شود در غیر این صورت بعد از خنک شدن پلت به دلیل وجود رطوبت ممکن است رشد قارچ ها صورت گیرد. نتایج بعضی از گزارش ها بیانگر این مساله است که در حین پلت کردن میزان کپک موجود در مواد اولیه کم می شود ولی از آنجا که هنوز تعدادی از اسپورها باقی می مانند در صورت فراهم بودن شرایط مناسب رشد کرده و تولید مایکوتوکسین ها را می کنند. بنابراین می توان گفت که پلت کردن موجب توقف رشد کپک نمی شود بلکه فقط رشد آنها را با تاخیر رویرو می کند. علاوه بر این ممکن است جیره تولید پلت شده که نسبت به جیره پلت نشده به این آلودگی حساس تر باشد.

3- عامل مهم دیگر جهت تولید مایکوتوکسین ها زمان می باشد. بنابراین در صورت استفاده از جیره تازه شانس آلوده شدن به دلیل محدود کردن عامل زمان کم می شود. به طور کلی توصیه می شود جیره تهیه شده از ده روز نگهداری نشود البته طول مدت نگهداری بستگی به میزان اسپور و سایر شرایط دارد. بعد از آماده سازی ممکن است که خوراک در محیطی آلوده نگهداری شود و یا این که با جیره های قبلی آغشته شود که این عوامل به طور موثری در مدت زمان نگهداری جیره قبل از مصرف نقش اساسی دارند.

مزایای پلت

1. گرد و غبار از جیره حذف می گردد.

2. در زمان حمل و نقل و جابجایی، پرت (به هدر رفتن) دان پلت کمتر است.

3. از بین رفتن مقداری از باکتری های موجود در غذا (مانند سالمونلا)

4. معمولاً دان پلت با کارگر کمتری به مصرف پرندگان می رسد.

5. بدلیل بالا رفتن تراکم دان پلت، پرندگان می توانند جیره کم انرژی (فیبر بالا) بیشتری مصرف کنند.

6. مواد خوراکی مانند: چاودار، گندم سیاه و جو که پرندگان از مصرف آن امتناع می ورزند در فرم پلت در حد بالایی به مصرف می رسند.

7. حرارت، بخار و فشار حاصله از دستگاه پلت باعث بهبود کیفیت و بازدهی جیره ها گردد.

8. ریخت و پاش دان از دانخوری کمتر می شود.

9. بهبود کیفیت مواد مغذی ناشی از پلت شدن مواد خوراکی تحت فشار و دمای بالا (70 تا 85 درجه سانتی گراد) این تاثیر عمدتاً روی موا کربوهیدراته می باشد. به عنوان مثال باعث ژلاتینی شدن مواد نشاسته ای می شود و قابلیت هضم آنها را از افزایش می دهد.

10. کاهش فعالیت مواد مضر از قبیل بازدارنده های رشد. این فبیل مواد معمولاً تحت فشار و حرارت فعالیت خود را از دست می دهند. همچنین از تاثیر منفی برخی پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای برویسکوزیته محتویات دستگاه گوارش کاسته می گردد.

11. کاهش تعداد باکتری های موجود در خوراک در اثر فشار و گرما این باکتری ها ممکن است در روده از راه رقابت با پرنده در مصرف مواد مغذی و یا از طریق تحریک سیستم ایمنی باعث کاهش عملکرد گله شوند.

12. جلوگیری از انتخاب ذرات مواد اولیه خوراک توسط پرنده در خوراک آردی خصوصاً در هنگام استفاده از سیستم دانخوری زنجیری پرنده هایی که نزدیک به مخزن تغذیه کننده قرار دارند ممکن است در اثر انتخاب ذرات درشت تر دان ترکیب متفاوتی نسبت به آنچه که پرنده های انتهای آشیانه دریافتی می دارند مصرف نمایند. پلت نمودن خوراک امکان انتخاب را از پرنده سلب می نماید و اجبارا تمامی قسمت های موجود در خوراک توسط پرنده مصرف می شود.

13. کاهش میزان هدروی خوراک، خوراک آردی طی حمل و نقل و جابجایی و وزش باد قسمتی از مواد ریزتر و سبکتر خود را از دست می دهد. این قسمت از خوراک عمدتا شامل ویتامین ها و مواد معدنی که به خوراک افزود شده اند می باشد. بسته به میزان هدروی این مواد مغذی عملکرد گله تحت تاثیر قرار می گیرد با پلت شدن خوراک از بروز این مسئله جلوگیری می گردد.

14. افزایش میزان خوشخوراکی خوراک پلت نمودن خوراک باعث کاهش گردی بودن خوراک می گردد که احتمالاً این تغییر باعث افزایش میزان مصرف خوراک می شود.

15. کاهش در مدت زمانی که گله صرف خوردن می نماید. این تغییر باعث می گردد انرژی بیشتری برای رشد در دسترس پرنده قرار گیرد.

جیره های پلت شده علاوه بر فوایدی از قبیل اتلاف کمتر خوراک و نقل وانتقال راحت به نحو مفیدتری توسط طیور به مصرف می رسند. بخشی از این بهبود بواسطه تغییرات شیمیایی است که در اثر حرارت رطوبت و فشار ایجاد می گردد. اما علت عمده آن به این خاطر است که پرنده مدت زمان کمتری را صرف تغذیه از پلت ها می کند و بنابراین احتیاجات انرژی پرنده کاهش می یابد.

پلت نمودن سبب بهبود ارزش تغذیه ای خوراک می شود، مخصوصاً خوراک هایی که سطح فیبر آن ها بالا می باشد عملکرد جوجه هایی که جیره حاوی سبوس گندم را بصورت پلت دریافت می کنند افزایش می یابد.

حرارت دادن در حین پلت نمودن سبب بهبود عملکرد جیره های با سطوح مناسب پروتئین می شود اما برای جیره های با پروتئین یا لیزین متفاوت حرارت دادن سبب کاهش عملکرد این جیره ها می شود. افزلیش عملکرد جوجه های گوشتی بواسطه افزایش غلظت و افزایش مصرف جیره های پلت یا کرامبل در مقایسه با جیره های آردی می باشد پرندگانی که با جیره پلت یا کرامبل تغذیه شدند رشد آن ها بطور معنی داری سریعتر از پرندگانی است که جیره تمام آردی یا پلت آسیاب شده – آردی دریافت کردند.

در مورد انرژی می توان گفت که انرژی قابل متابولیسم جیره ای پلت شده نسبت به جیره آردی بیشتر بوده واین مسئله خود سبب بهبود بازده غذایی و افزایش وزن می شود. همچنین در مورد نیتروژن می توان گفت که میزان ذخیره نیتروژن در بدن با جیره های پلت شده بیشتر از جیره های آردی می باشد آزمایش هندریکس و همکاران در سال 1934 رابطه بین وزن بدن و مقدار خوراک مصرفی را نشان دادند همچنین بازده کل خوراک مصرفی را برای جیره های پلت و کاملاً آردی در شش آزمایش جداگانه نشان دادند بطوریکه بازده کل خوراک مصرفی در سن 12 هفتگی جوجه هایی که جیره پلت شده را دریافت نمودند در کل شش آزمایش بیشتر از جوجه هایی بود که جیره آردی را مصرف کرده اند. همچنین در پنج تا از آزمایشات آنها بازده کل خوراک کصرفی در 22 هفتگی جوجه هایی را که جیره پلت شده را دریافت کرده بودند به مراتب بیشتر از جوجه هایی بود که جیره آردی را مصرف نموده بودند.

تجهیزات جدید پلت

با مشخص شدن وجود پاتوژن ها در خوراک بهتر است که منابع خوراکی که دارای این باکتری ها و ایجاد آلودگی کرده تعیین و سریعاً حذف گردند. با در دسترس قرار گرفتن تجهیزات جدید تهیه خوراک می توان کیفیت پلت را بهبود داد که عملکرد پرنده بهبود یابد. خوشبختانه با بهبود کیفیت پلت خوراک بوسیله تجهیزات جدید بهداشت خوراک توسعه و یا بهبود خواهد یافت. این سبب می شود که بطور دقیق از بایندر پلت و یا بقیه مواد افزونی برای بهبود کیفیت خوراک ها استفاده شود. نکته قابل توجه در تناوب روش تهیه خوراک در ماخانجات است که روز به روز افزایش می یابد. این روش ها شامل استفاده از Expender, Pressurized pelleting, Compactors و غیره است. Expender دو قسمتی مشابه بهExtruder است که انرژی کمتری نیاز دارد.

Pressure از دیگر روش های تهیه خوراک است.

بر اساس آخرین نتایج حاصله از تحقیقات بر روی جوجه های یکروزه مشخص گردید که آن ها به خوراکی با قابلیت هضم بسیار بالایی نیاز دارند. بطوریکه حتماً جهت بازدهی مطلوب خوراک جوجه های بایستی به صورت اکسترود مصرف گردد.

ملاحضات تغذیه ای در پلت

متخصصین تغذیه به طور دقیق نیازمندی مواد مغذی طیور را تعیین و ارائه دادند ولی در خصوص اثرات فرم خوراک در سطح نیازمندی گزارشات کمی ارائه شده است. سویا دارای مواد ضد تغذیه است که در عملکرد پرندگان را کاهش می دهد. در طی حرارت زیاد سویا ابتدا روغن آن ار بین یا گرفته شده سپس ارزش غذای آن کاهش می یابد. حالت اشتراک حرارت و یا رطوبت امکان ایجاد واکنش میلارد می نماید که سبب کاهش قابلیت دسترس مواد مغذی ضروری به خصوص اسید آمینه لیزین می شود. جیرهای فرموله شده با ذرت و سویا برای طیور لیزین اغلب اسید آمینه محدود کننده است که بصورت (فرم) کریستال به جیره غذایی اضافه می شود. اضافه کردند رطوبت در مخلوط شدن نشان داد که سبب بهبود افزایش مقاومت پلت و کاهش انرژی برای پلت شدن می گردد. و در عملکرد پرندگان تاثیر مثبت دارد. فرم خوراک اثر متقابل با رفتار مدیریت تغییرات آناتومی و غیر پرنده دارد.

دستگاه کاندیشنر:

اهمیت مقدار بخار کاندیشنر تعیین گردد توسط شوک در سال 1981 در یک آزمایش با مقایسه پلت کردن با روش خشک و پلت کردن با استفاده از بخار دستگاه کاندیشنر صورت گرفت. نتایج این مطالعه مشخص نمود که بخار کاندیشنر دوام پلت و مقدار تولید بهبود میدهد. از این نتایج استنتاج می شود که بخار مانند یک لینت دهنده برای کاهش اصطکاک برای پلت کردن خوراک عمل می کند. مواد مش به کاندیشنر وارد می شوند امکان شامل مواد خوراک با تغییرات زیادی است که بوسیله فرموله نمودن درست و جبران می شود مدت زمان نگهداری به مدتی که خوراک مش در کاندیشنر سپری می کند بستگی دارد. بدین طریق اندازه گیری مدت زمان در معرض قرار دان خوراک مش در حالت بخار دادن برای حرارت و جذب رطوبت است.

بخار دادن:

سطح زیاد حرارت و رطوبت برای پلت خوراک هایی که دانه آنها دارای نشاسته زیادی هستند نیاز است. خصوصیات ترمودینامیکی اجازه همزمان انتقال حرارت و رطوبت شرایط بخار خود را فراهم می کند زیرا یکی از عوامل مهم در پلت بشمار می رود. هدف از حرارت دادن ژلاتینه کردن قسمت نشاسته ای خوراک است. دیگر فواید حرارت دادن تخریب پاتوژن ها و میکروارگانیسم های که موجب فساد می گردند و افزایش خشک کردن پلت در سرما است. بر اساس گزارشات موجود خاصیت رطوبت با شکل های متفاوت بخار مانند یک پل چسبنده بین ذرات عمل می کند و اثرات مهمی در پلت کردن دارد. خیساندن با رطوبت ذرات خوراک سبب نرم شدن دیواره مرطوب همانند چرب شده (لیزنده) برای کاهش اصطکاک بین پلت و دیواره دان می شود. برای بهینه کردن شرایط تولید بایستی حرارت و رطوبت در تعادل باشد آنچه از بحث مطالب بدست آمد تهیه خوراک در عملکرد جوجه های گوشتی موثر است. مشخص شده که بهبود فرآیند در تهیه خوراک و فهمیدن عملیات کارخانه خوراک در عملکرد موثر است و ارتباط ناچیز با بهبود ژنتیگی در جوجه های گوشتی و شناخت مواد مغذی مورد نیاز است. روش تهیه خوراک مانند به هم فشردن (متراکم) و پلت کردن با فشار معمولاً باعث بهبود عملکرد می شود.